Publicatiedatum:
Toen ik tijdens het struinen bij de lokale kringloopwinkel de film De Bende Van Oss tegenkwam, was mijn eerste associatie: is dat niet die groep overvallers die in de jaren 80 de gemoederen bezig hield? Dat was natuurlijk de bende van Nijvel, maar geeft wel aan dat de bende van Oss niet echt een stuk geschiedenis is wat iedereen kent. In ieder geval ik niet. En eigenlijk is dat niet zo raar, want op het laten vallen van het laatste vooroorlogse kabinet na, hebben de daden voornamelijk betrekking op Oss en amper daarbuiten.
De Bende Van Oss draait om een groep criminelen die het Noord-Brabantse plaatsje Oss in hun greep hield tussen de eerste en tweede wereldoorlog. De film focust zich op Johanna (Sylvia Hoeks), een jonge vrouw die zich probeert los te maken van deze criminelen, maar er achter komt dat dat makkelijker gezegd is dan gedaan. Johanna baat een kroeg uit en verdient bij als prostituee. De hoogste gangsterbaas van Oss, Wim de Kuyper, probeert haar om te kopen zodat hij haar kroeg kan gebruiken als uitvalsbasis, maar Johanna houdt steevast de boot af. Maar zoals iedereen weet nemen criminelen doorgaans geen genoegen met nee.
Johanna is zelf ook geen lieverdje. Zo draait één van de sleutelmomenten in de film om de moord op haar vriend. Een moord gepleegd door een klant die verliefd op haar is, nadat zij hem hiertoe heeft aangezet.
Alhoewel de titel De Bende Van Oss is, lijkt de misdaad in Oss allesbehalve georganiseerd. Het is daarentegen wel een bende in Oss, dus wellicht moet de titel anders geïnterpreteerd worden. In de film hebben alle karakters connecties met elkaar, maar lijken het allemaal stuk voor stuk einzelgängers.
Dat komt voornamelijk doordat de film voornamelijk Johanna volgt en we dus enkel haar interacties met andere personen zien. Het enige moment dat we zien dat er iets van een connectie is tussen de andere karakters is in een scène die draait om een seksfeestje bij de Joodse uitbater van de vleesfabriek thuis. Als Johanna door dit gebouw loopt om haar zus te zoeken treft ze o.a. de pastoor met een minderjarige jongen aan en ook de Wim de Kuyper. Die mag vervolgens een vuil klusje voor de “vleesjood” uitvoeren.
De film weet wel een heel ander beeld van Nederland aan te schetsen dan we nu gewend zijn. Één van de sleutelmomenten in de film is de moord op een marechaussee. Vandaag de dag heeft de normale burger amper tot niets met de marechaussee te maken. Dat was vroeger kennelijk wel anders. In De Bende Van Oss zien we hoe vanuit Den Haag een heel bataljon wordt uitgezonden naar Oss om daar orde op zaken te stellen. Vanuit het perspectief van de katholieke Brabanders is dit een soort van aanval door protestante Hollanders. Een klassiek toonbeeld van de verzuiling in ons land destijds en situaties die je om die reden vandaag de dag niet meer kunt voorstellen. Het huidige gemopper vanuit het oosten op de randstad is een afgezwakte versie daarvan.
De Bende Van Oss is een onderhoudende film, al krijg je nooit echt grip op de bende zelf. De titel kan dan wellicht ook op een andere manier geïnterpreteerd worden. Als er namelijk iets duidelijk wordt in deze film dan is het dat het in Oss een bende was.
